Przepuklina pojawia się wtedy, gdy tłuszcz, tkanka lub część narządu przedostaje się przez osłabione miejsce lub ubytek w mięśniu brzucha lub tkance łącznej. W zależności od rodzaju przepukliny i jej ciężkości, stan ten może wahać się od lekko uciążliwego do zagrażającego życiu. U dorosłych przepukliny występują najczęściej w pachwinie lub brzuchu. Kiedy w jednym z tych obszarów pojawia się wyczuwalne uwypuklenie lub wybrzuszenie istnieje ryzyko, że pojawiła się właśnie przepuklina. Dolegliwości tej może również towarzyszyć ból, który nasila się podczas niektórych czynności, na przykład podnoszenia czegoś lub stania w jednym miejscu przez dłuższy czas.
Przepuklina ma tendencję do powiększania się – może zmienić swój rozmiar po intensywnym pochyleniu się, kaszlnięciu, śmiechu lub podnoszeniu ciężkich przedmiotów. Ale niekoniecznie – może tworzyć się również powoli, przez kilka tygodni lub miesięcy. Większość przepuklin ma charakter zewnętrzny, co oznacza, że tkanka przedostaje się przez ścianę jamy brzusznej na zewnątrz ciała. Wskutek tego często tworzy wybrzuszenie, które jest wyczuwalne dłonią. Zdarzają się także przepukliny wewnętrzne, co oznacza, że zmiana pozostaje wewnątrz ciała (w obrębie jamy brzusznej).
Oznaki i objawy przepukliny brzusznej
Przepuklinę podejrzewa się, gdy rozpoznano co najmniej jeden z poniższych objawów:
- guzek lub wybrzuszenie, które znika pod uciskiem dłoni (w pozycji leżącej),
- ból w miejscu wybrzuszenia, który narasta,
- ból podczas podnoszenia cięższych przedmiotów,
- wybrzuszenie, które powiększa się z czasem,
- obrzęk lub wybrzuszenie w pachwinie lub mosznie (u mężczyzn).
Rodzaje przepuklin
Istnieje kilka rodzajów przepuklin. Najczęstsze typy to:
Przepuklina pachwinowa
Jest to najbardziej powszechny rodzaj przepukliny. Przepuklina pachwinowa występuje wtedy, gdy tkanka lub część jelita cienkiego przedostaje się do pachwiny lub moszny, powodując widoczne wybrzuszenie. Przepukliny pachwinowe są znacznie częstsze u mężczyzn. Kanał pachwinowy jest otworem, który umożliwia powrózkowi nasiennemu i jądru schodzenie z jamy brzusznej do moszny w miarę rozwoju i dojrzewania płodu. Po opadnięciu jądra otwór powinien się szczelnie zamknąć, ale czasami mięśnie przyczepione do miednicy pozostawiają osłabiony obszar. Jeśli w późniejszym życiu pojawi się nacisk na ten obszar, osłabione tkanki mogą pozwolić części jelita cienkiego przesunąć się przez ten otwór, powodując ból i wybrzuszenie. Przepukliny pachwinowe są mniej prawdopodobne u kobiet, ponieważ nie ma potrzeby otwierania kanału pachwinowego, aby umożliwić migrację i zejście jąder.
Przepuklina udowa
Przepuklina udowa może pojawić się wtedy, gdy tkanka tłuszczowa lub część jelita przepychają się przez otwór w dnie jamy brzusznej, w którym znajduje się miejsce na przejście tętnicy i żyły udowej z brzucha do górnej części nogi. Ze względu na szerszą strukturę kości przepukliny udowe częściej występują u kobiet. Najrzadziej występującą przepukliną dna miednicy są przepukliny zasłonowe. Występują one głównie u kobiet, które miały ciąże mnogie lub które znacznie straciły na wadze. Przepuklina występuje przez kanał zasłonowy, inne połączenie jamy brzusznej z nogą i zawiera tętnicę, żyłę i nerw zasłonowy.
Przepuklina pępkowa
Przepuklina pępkowa powstaje, gdy tkanka tłuszczowa lub część jelita wydostają się z jamy brzusznej w pobliżu pępka. Przepukliny pępkowe występują najczęściej u niemowląt, zwłaszcza u wcześniaków lub z niską masą urodzeniową, ale występuje także u dorosłych. Objawami przepukliny pępkowej może być wystający pępek lub lekki obrzęk lub wybrzuszenie w pobliżu pępka.
Przepuklina rozworu przełykowego
Ten rodzaj zmiany występuje, gdy fragment żołądka przepycha się przez otwór w przeponie do klatki piersiowej. Objawy przepukliny rozworu przełykowego mogą obejmować: zgagę, niestrawność, trudności w połykaniu, częste zwracanie pokarmu i ból w klatce piersiowej.
Przepuklina pooperacyjna brzucha
Przepuklina pooperacyjna pojawia się wtedy, gdy tkanka przeciska się przez bliznę po operacji brzucha lub miednicy.
Przyczyny i czynniki ryzyka przepukliny brzusznej
Przepuklina brzuszna może być spowodowana osłabieniem mięśni, starzeniem się lub powtarzającym się obciążeniem okolic brzucha. To obciążenie może wynikać z aktywności fizycznej, podnoszenia ciężarów, otyłości, częstego kaszlu lub zaparć (co może prowadzić do wysiłku podczas wypróżniania). Przepuklina brzuszna pępkowa może pojawić się w czasie ciąży, kiedy pępowina przechodzi przez otwór w mięśniach brzucha niemowlęcia. Otwór zwykle zamyka się zaraz po urodzeniu dziecka. Jeśli mięśnie nie połączą się w pełni w środku ściany brzucha, przepuklina pępkowa może wystąpić przy urodzeniu lub w późniejszym życiu. U dorosłych zbyt duże ciśnienie w jamie brzusznej może prowadzić do przepukliny pępkowej z przyczyn takich jak: otyłość, ciąże mnogie i wcześniejsza operacja jamy brzusznej.
Jak diagnozowana jest przepuklina brzuszna?
Lekarz może zwykle wykryć przepuklinę, widząc lub czując wybrzuszenie podczas badania fizykalnego. Lekarz prawdopodobnie poprosi pacjenta o wstanie i kaszel lub nadwyrężenie, ponieważ dzięki takim czynnościom można sprawić, że przepuklina będzie bardziej widoczna. W niektórych przypadkach do zdiagnozowania przepukliny stosuje się USG lub tomografię komputerową. Lekarz może również zasugerować wykonanie rezonansu magnetycznego, zwłaszcza jeśli pacjent odczuwa ból, który nasila się podczas ćwiczeń. Przepuklinę może powodować również uprawianie sportu. Ten rodzaj przepukliny brzusznej może nie mieć widocznego wybrzuszenia we wczesnych stadiach, ale rezonans magnetyczny może wykryć naderwanie mięśni brzucha. Jeśli pacjent jest kobietą w wieku rozrodczym, lekarz może zalecić wykonanie USG w celu sprawdzenia innych schorzeń miednicy, które mogą również powodować ból brzucha.
Rokowania przepukliny brzusznej
Przepuklina może się powiększać, stawać się bardziej bolesna lub z czasem powodować komplikacje. W niektórych przypadkach przepuklina może jednak nie dawać żadnych objawów. Bolesne lub powiększające się przepukliny zwykle wymagają operacji, aby złagodzić dyskomfort i zapobiec poważnym powikłaniom. W przypadku dużych przepuklin może być konieczna pilna operacja. Wszystkie przepukliny, w tym przepuklina brzuszna (za wyjątkiem przepukliny pępkowej u niemowląt) zazwyczaj nie ustępują samoistnie. Jeśli zostanie przeprowadzona operacja usunięcia przepukliny, może upłynąć kilka tygodni, zanim pacjent będzie mógł wrócić do codziennych czynności. Gdy podejrzewasz występowanie przepukliny lub postawiono już jednoznaczną diagnozę – warto zadać pytania lekarzowi podstawowej opieki zdrowotnej lub chirurgowi następujące pytania:
- Czy mogę wykonywać ćwiczenia wzmacniające mięśnie i zapobiegające przepuklinom?
- Jaka jest szansa na powrót przepukliny?
- Moja przepuklina przeszkadza mi tylko od czasu do czasu. Czy w ogóle muszę ją leczyć?
Opcje leczenia przepukliny brzusznej
Wszystkie nowo odkryte przepukliny lub objawy sugerujące, że możesz mieć przepuklinę, powinny skłonić do wizyty u lekarza. Przepukliny, nawet te, które bolą, jeśli nie są tkliwe i łatwe do zredukowania (przesunięte z powrotem do brzucha), niekoniecznie są nagłymi przypadkami chirurgicznymi, ale wszystkie mogą stać się poważne. Większość rodzajów przepuklin można leczyć i korygować. Zasadniczo należy skierować do chirurga, aby można było ustalić potrzebę operacji, a zabieg można przeprowadzić jako operację planową i uniknąć ryzyka nagłej operacji, jeśli przepuklina stanie się nieredukowalna.
Istnieją trzy rodzaje operacji przepukliny:
- operacja otwarta, podczas której wykonuje się nacięcie w miejscu przepukliny, wystającą tkankę umieszcza się z powrotem na miejscu, a ścianę mięśnia ponownie się zszywa. Istnieje możliwość wszczepienia specjalistycznej siatki, aby zapewnić osłabionej tkance dodatkowe wsparcie,
- chirurgia laparoskopowa – jest podobna do operacji otwartej, ale zamiast dużego cięcia na zewnątrz brzucha chirurg wykonuje małe nacięcia w celu wprowadzenia narzędzi chirurgicznych i przeprowadzenia zabiegu,
- leczenie przepukliny za pomocą robota, w której chirurg obsługuje narzędzia chirurgiczne z konsoli na sali operacyjnej. Chirurgia robotowa może być stosowana w przypadku niektórych mniejszych przepuklin lub słabych obszarów, a także do rekonstrukcji ściany brzucha.
Zamiast operacji, lekarz może zalecić czekanie obserwacyjne, jeśli przepuklina jest mała lub nie powoduje żadnych objawów lub jeśli występują towarzyszące schorzenia, które zwiększają ryzyko powikłań po operacji. Przy uważnej obserwacji pacjent z dolegliwością odwiedza swojego lekarza kontrolnie raz w roku lub wtedy, gdy którykolwiek z objawów, takich jak ból, się nasili. Terapią alternatywną jest również w niektórych przypadkach noszenie pasa podtrzymującego brzuch, aby złagodzić objawy przepukliny.
Powikłania przepukliny brzusznej
W niektórych przypadkach przepuklina może prowadzić do powikłań. Obejmują one takie przypadki jak:
- uwięziona lub zablokowana przepuklina – jeśli zawartość przepukliny utknie w słabym miejscu ściany brzucha, może spowodować zatkanie jelita, co może skutkować pojawieniem się silnego bólu, nudności i wymiotów oraz uniemożliwić wypróżnienie lub oddawanie gazów,
- martwica tkanki – uwięziona przepuklina może odciąć dopływ krwi do części jelita, prowadząc do śmierci zaatakowanej tkanki; taki rodzaj przepukliny jest zagrażający życiu i zazwyczaj konieczna jest natychmiastowa operacja,
- nacisk na otaczające tkanki – np. u mężczyzn duże przepukliny mogą naciskać na mosznę, co może powodować ból i obrzęk,
- nawrót, infekcja lub przewlekły ból po operacji przepukliny.
Czy można zapobiec lub uniknąć przepukliny brzusznej?
Nie wszystkim przepuklinom można zapobiec. Niektóre z nich spowodowane są uwarunkowaniami genetycznymi, których nie da się uniknąć. Istnieją również przepukliny, będące wadami rozwojowymi. Można również urodzić się z natury ze słabymi mięśniami, co niestety może spowodować pojawienie się przepukliny w dorosłym życiu. Możesz zmniejszyć ryzyko wystąpienia niektórych rodzajów przepuklin poprzez: spożywanie prawidłowych porcji posiłków, utratę wagi, jeśli jesteś otyły, unikanie lub ograniczanie spożywania alkoholu oraz palenie tytoniu, unikanie lub ograniczanie niektórych produktów spożywczych (np. bardzo pikantnych), stosowanie odpowiednich technik podnoszenia w celu zapobiegania przeciążeniom.